Karbon Dengeleme Gerçekten İşe Yarıyor mu?

Karbon dengelemenin bilinmeyenleri hakkında bilgi edinebileceğiniz yazımız sizinle. Keyifli okumalar!

SAM HADDAD // ARALIK'21 

Tabiatı gereği kusurlu bir uygulama mı, net sıfır emisyon yolunda geçici bir önlem mi? İki uzman bu tartışmalı uygulama ve yarattığı değer konusunda farkı görüşler dile getiriyor. Sam Haddad, Raconteur sitesinde yazdı.

Google arama kutusuna "karbon dengeleme" ifadesini girerseniz ilk üç otomatik tamamlama önerisi "etkin", "sahtekârlık" ve "yeşil göz boyama" olacaktır. Bu durum kamuoyunun şirketlerin sera gazı emisyonlarına karşılık "karbon kredisi" satın aldığı bu uygulamaya yönelik kuşkularına dair bir fikir veriyor. 

Mayıs ayında Greenpeace dengeleme projelerini, şirketlerin "atmosfere salınan toplam karbon emisyonlarını azaltmadan" işlerini her zamanki gibi yürütmesine olanak verdiği gerekçesiyle eleştirdi. Buna rağmen, iş dünyasındaki dengeleme talebi her zamankinden yüksek düzeyde. Hatta Londra belediye başkanı, Londra'nın bu pazarın küresel ticaret merkezi haline gelmesini arzuladığını açıkladı.

Robin Rix, karbon dengeleme konusunda yaygın şekilde kullanılan standartları yöneten ABD merkezli kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Verra'nın baş politika ve piyasa danışmanı.

Rix'in organizasyonuna verdiği rapora göre, 2020'de 140, 2019'da ise 110 milyon düzeyinde olan karbon kredisi miktarı bu yıl 300 milyona ulaşacak. Rix, talepteki bu sıçramayı net sıfır emisyon vaadinde bulunan şirket ve devletlerin sayısının artmasına, bunun yanı sıra iklim krizinin insanların düşündüğünden çok daha ciddi olduğunun fark edilmesine bağlıyor.

Rix, şirketleri "gerçek ve bağımsız olarak doğrulanmış" krediler satın almaları konusunda uyarıyor. Rix'e göre, dengeleme mekanizması çerçevesinde artan talebi karşılamaya yönelik "tutarlı kredi arzı ciddi bir sorun olacak". Verra, 2007'de gönüllü karbon piyasalarında daha kaliteli güvence sunmak amacıyla kuruldu. Bazı dengeleme sistemlerinin aksine, Verra, kredileri, gelecekteki emisyon azaltımlarına dayanarak belirlemiyor.

Rix, "Yayınladığımız tüm krediler azaltılan ya da ortadan kaldırılan emisyonları temsil ediyor" diyor. "Ağaç diktiğinizi ve önümüzdeki on yıl içinde 10 ton karbon emeceğinizi hesapladığınızı farz edelim. Bizim sistemimizde kredileri hemen alamıyorsunuz. Üçüncü yıl ne kadar karbon emilimi gerçekleştiğini hesaplıyor, bunu doğruluyor, ardından kredi veriyoruz."

Verra'nın dengeleme çalışmaları ağırlıklı olarak, ormanların korunmasını, ağaçlandırmayı ve yeniden ağaçlandırmayı kapsayan ormancılığa dayanıyor.

Rix, "Birçok ülkedeki ormanlar, büyük madencilik, kerestecilik ve tarım çalışmaları nedeniyle tehdit altında" diyor. "Bu büyük güçler, bazı bölgelerde küçük toprak sahiplerine zarar veriyor. Bizim projelerimiz insanların ormanların yok edilmesini önlemeye çalışmasını sağlayacak ekonomik teşvikleri sunuyor."

Emisyon salan herkesin ilk önceliği kendi emisyonlarını azaltmak olmalıdır.

Verra, dengelemenin mümkün olduğu diğer alanları da araştırıyor; özellikle de atmosferdeki karbondioksiti emme amacıyla deniz ekosistemlerinin kullanıldığı, mavi karbon küresi olarak adlandırılan sistemler. Bu çerçevede yosun tarımı, deniz çayırlarının ve mangrov bataklıklarının korunması gibi çalışmalar yapılıyor.

Havacılık, küresel sera gazı emisyonlarına katkıda bulunan sektörlerin başında geliyor. Mayıs ayında easyJet holidays, uçuşlarda ve transferlerde kullanılan yakıt, konukların konaklama sırasında tükettiği enerji de dahil olmak üzere, doğrudan düzenlediği turlardan kaynaklanan tüm emisyonları dengelediğini açıklayan ilk İngiliz tur operatörü oldu. Şirket dengeleme çalışmalarını sertifikalandırmak amacıyla Verra'nın karbon muhasebe sisteminden ve yaygın olarak kullanılan Altın Standartlar'dan yararlanıyor.

Şirketin CEO'su Garry Wilson, "Dengeleme projelerinde, dünyaca saygı gören, en yüksek standartları yakalamak üzere para ödüyoruz" diyor. Ancak, bunun havacılık sektöründeki sıfır emisyon teknolojisinin geliştirilmesi öncesinde geçici bir önlem olduğunu da ekliyor.

Wilson, "Şu anda dengeleme eldeki olanakların önemli parçalarından ve havacılığın karbon salımı sorununu çözmenin en iyi yollarından biri" diyor. "Emisyonları azaltmaya yönelik, uçakların ağırlığının azaltılması, tek motorla taksi yapılması gibi diğer yolları araştırmaya ve hayata geçirmeye devam edeceğiz. Ayrıca Airbus gibi iş ortaklarımızın sıfır emisyonlu uçak geliştirme çalışmalarını da destekliyoruz. Tahminen 2035 itibarıyla kullanılabilir hale gelir gelmez bu uçaklara geçmeye kararlıyız." 

Rix'e göre, Wilson'ın dengelemenin sadece geçici bir çözüm olduğunu kabullenmesi, özel sektörün yaklaşımının değiştiğinin göstergesi.

Rix, "Ortam değişti" diyor. "Eskiden emisyonlarını nötr hale getir ve dengele, yeter, deniyordu. Şimdi ise kurum olarak emisyon azaltımına öncelik veriliyor. Emisyon salan herkesin ilk önceliği kendi emisyonlarını azaltmak olmalıdır."

Şubat ayında Manchester Üniversitesinde uluslararası politika dersleri veren Dr. Robert Watt, Karbon Dengeleme Fantezisi adında bir araştırma raporu yayınladı. Watt, bu uygulamanın kendimizi içinde bulduğumuz gerçek ötesi döneme çok uygun olduğunu söylüyor.

Peki, neden? Watt, "Karbon dengeleme, politik bir aldatmaca" diyor. "Şirketler karbon kredilerine yöneliyor, çünkü parasını ödediklerinde karbon nötr olduklarını, emisyon salmadıklarını söyleyebiliyorlar. Bu açıklamalar inandırıcı olmasa da sorunları gizlemeye, kamuoyunun kafasını karıştırmaya yetiyor. İnsanların işlerin üç aşağı beş yukarı eskisi gibi sürebileceğini düşünmesini sağlıyor."

Hiç yoktan iyi değil mi? Watt," Herkes böyle düşünüyor" diyor. "Ancak bu, durumu olduğu gibi kabullenmemiz anlamına geliyor. Tabiatı gereği apolitik bir fikir. Oysa iklim krizi karşısında çok daha köklü bir değişim gerekli."

Watt, bu sistemlerin oluşturulmasındaki güç dengeleri nedeniyle, karbon dengelemenin adil ve teyit edilebilir olduğuna da inanmıyor. Ancak bu uygulamaya (özellikle de limitlerine) bakışımızı değiştirmenin faydalı olabileceğini düşünüyor.

Watt, "Dengelemeden ve kredilerden emisyon azaltımının garantisi olarak söz etmeyi bırakmamız faydalı olabilir" diyor. "Karbon nötrleme konusunda bu dilden uzaklaşarak farklı bir anlayış yaratmaya başlayabiliriz."

Verra, giderek daha fazla sayıda şirketin dengeleme konusundaki yaklaşımını değiştirmeye, karbon kredilerini yeni ve farklı amaçlarla kullanmaya başladığını belirtiyor.

Örneğin, bir şeyi dengelemese bile, kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin etkisini ölçüyorlar. İklim kriziyle mücadele için milyonlarca dolar ödemeyi istiyorlar. Rix, "Biz de bunu teşvik ediyoruz, çünkü piyasa mekanizmalarının sonuç odaklı finansman sistemleri yaratma aracı olduğunu düşünüyoruz" diyor. Rix, krizle en etkili mücadele yolunun, bu yolla emisyonları hızla düşürmek olduğunu da ekliyor.

Rix, "Sonuçta, bunun alternatifi şirketlerin sihirli bir şekilde tüm fabrikalarını kapatması olmayacak" diyor.