İlk Türk Kadın Dekan ve Bilim İnsanı: Nüzhet Gökdoğan

"Rasat yaparken dürbünün önündesiniz, hiç kimse yok, yalnız gökyüzü ve siz. Ezici bir duygu. Bir nokta olduğunuzu hissediyorsunuz. Kainatta bir küçük şeysiniz. Olağanüstü bir duygudur kainatı gözlemek. Çok büyük bir şeydir o."

Kadınların hikayelerini paylaşan, "Deneyim paylaşınca güzeldir" inancıyla çalışan BinYaprak ailesi olarak, 29 Ekim'de BinYaprak Hikaye Hasadı Hareketini başlattık. Cumhuriyetimizin 2. yüzyılına kadınların hikayelerini hediye etmek için çıktığımız Hikaye Hasadına, ilklerin hikayeleri ile devam ediyoruz. 

Hatice Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul'da doğmuş olan önemli bir Türk gökbilimci ve akademisyendir. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk bilim kadınlarından biri olarak kabul edilir ve Türk akademik dünyasında iz bırakmış birçok başarıya imza atmıştır. Gökdoğan, "Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı" olarak tanınır ve ülkenin bilim tarihindeki önemli bir isimdir. 

Eğitim Hayatı

Eğitim hayatına Erenköy Kız Lisesi'nde yatılı olarak devam etmiştir ve 1928 yılında mezun olmuştur. Daha sonra Fransa'ya matematik ve fizik alanında eğitim almak için burs kazanmıştır. Astronomiye ilgi duyan Gökdoğan, 1932 yılında Lyon Üniversitesi'nde matematik lisansını tamamlamıştır. 1933 yılında Paris Üniversitesi'nde fizik eğitimi almış ve Paris Gözlemevi'nde staj yapmıştır. Paris Gözlemevi, Gökdoğan'a kalmasını teklif etse de o, ülkesine dönerek Kandilli'ye başvurmuştur. Ancak Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen, Nüzhet Gökdoğan'ın kadın olması sebebiyle başvurusunu reddetmiştir.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde Astronomi Enstitüsü'nde görev yapan Gökdoğan, Türkiye'de bir kadının gökbilim alanında akademik kariyere sahip olmasının öncülerinden biridir. 1936 yılında Yüksek Mühendislik Mektebi'ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atanmış ve bu kurumun ilk kadın çalışanı olmuştur. 1946 yılına kadar matematik doçenti olarak görev yapmıştır.

1937 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde doktora tezini tamamlayan Gökdoğan, fakülte kayıtlarında "bir" numaralı tez olarak yer almaktadır. Bu tez, onun akademik yeteneklerini ve gökbilimdeki uzmanlığını kanıtlayan önemli bir çalışmadır. Aynı yıl içinde William Marshall Smart'ın "Spherical Astronomy" adlı eserini "Kürevî Astronomi" olarak Türkçeye çevirmiştir. Bu çeviri, Türkiye'de gökbilim alanında yapılan çalışmaların yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. 

Kariyeri ve Çalışmaları

Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türk Matematik Derneği (1948) ve Türk Kadınlar Derneği (1949) gibi önemli kuruluşların kurucuları arasında yer almıştır. Aynı zamanda çeşitli dönemlerde Türk Kadınlar Derneği'nin başkanlığını üstlenmiştir. 1954 yılında Türk Astronomi Derneği'ni birkaç astronom arkadaşıyla birlikte kurmuş ve 20 yıl boyunca başkanlık yapmıştır. Bu dönemde dernek, Türkiye'deki gökbilim çalışmalarının gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde 23 Haziran 1954 tarihinde dekan olarak seçilen Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türkiye'nin ilk kadın dekanı olmuştur. Bu görevini 1956 yılına kadar sürdürmüş ve üniversite yönetiminde başarılı bir dönem geçirmiştir. Ayrıca 1958 yılından itibaren 22 yıl boyunca İstanbul Üniversitesi Astronomi Kürsüsü başkanlığını yapmıştır. Bu süre zarfında, Fransa'da Meudon ve Nice, İsviçre'de Basel, İtalya'da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirmiştir. 

Gökdoğan, Türk akademik camiasında gösterdiği liderlik ve katkılarıyla tanınmış bir isimdir. 1940 yılında doçent unvanını, 1948 yılında ise profesör unvanını almıştır. Akademik yaşamı boyunca ders kitapları çevirmiş, yazmış ve birçok bilimsel makale yayınlamıştır. Ayrıca TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin kurulması sürecinde de önemli bir rol oynamıştır.

Hatice Nüzhet Gökdoğan, 1980 yılında emekli olmuştur. Akademik kariyerinin son dönemlerinde, Silivri'de II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenlemiş ve bu kongre ulusal bir gözlemevinin kurulması fikrinin gündeme gelmesine katkıda bulunmuştur.

24 Nisan 2003 tarihinde hayatını kaybeden Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türk bilim camiasında ve özellikle gökbilim alanında önemli bir iz bırakmıştır. Çalışmaları ve liderlik yetenekleriyle Türkiye'nin bilim ve akademik dünyasında kadınların yer almasına öncülük etmiştir. Gökdoğan'ın mirası, gelecek kuşaklar için ilham verici bir örnek olmaya devam etmektedir.