Nedir Bu Duygusal Zeka?

World Economic Forum, duygusal zekayı (EQ) 21. yüzyılın en önemli yetkinliklerinden biri olarak göstermektedir. Peki, nedir bu duygusal zeka?

90'lardan itibaren tartışılmaya başlanan, 2000'lerden sonra ise popülerleşen duygusal zeka kavramı, günümüzde eğitimden istihdama, özel sektörden kamuya birçok alanda konuşulmakta ve World Economic Forum'un tarafından 21. yüzyılın en önemli yetkinliklerinden biri olarak gösterilmektedir.

Duygusal zeka...

Erikson'a göre duygusal zeka, kişiliğin farklı yönlerini bütünleştirme yeteneğidir; Cooper ve Sawaf'a göre ise duyguların gücünü, enerji, bilgi, ilişki ve etkinin kaynağı olarak hissetme, anlama ve kullanma yeteneğidir. Reuven Bar-On da duygusal zekayı "bireyin çevresel baskı ve taleplerle başa çıkma kapasitesini etkileyen, bilişsel olmayan yetenek ve becerilerin toplamı" şeklinde anlatmıştır. Güncel araştırmacılarından Bradberry'ye göre ise duygusal zeka "kişisel ve sosyal yetkinlikler çerçevesinde gözlem yapma, farkına varma, davranışa geçme ve ilişki yönetimi"dir.

Duygusal zeka yetenek ve karma modelleriyle incelenmektedir; Mayer ve Salovey yetenek modelini benimserken, Goleman karma modeli kullanmaktadır. Yetenek modelinde duygusal zeka kişisel bir yeterlilik şeklinde ele alınırken, karma modelinde kişisel özellikler, davranışlar, ilişkiler ve beceriler çerçevesinde incelenmektedir.

Mayer ve Salovey'e göre duygusal zeka bireyin ve başkalarının duygularının farkında olması, aralarında ayrım yapabilmesi ve bu bilgiyi düşünce ve davranışlarına kılavuz edebilecek şekilde kullanması, problem çözmesi ve davranışını düzenlemesidir.

Duyguları doğru tanımlama ve gösterme duygusal zekanın önemli bir parçasıdır; kendi ve başkalarının duygularını daha net ve çabuk fark edenler, duygulara yönelik tepkilerini daha uygun biçimlerde verebilirler. Çevredekilerle empati kurabilen, duygularını fark edebilen ve bu farkındalıkla kendi davranışlarını şekillendirenler ise sosyal ilişkilerde diğerleri tarafından daha samimi ve otantik olarak algılanırlar.

Bireysel ve çevresel duyguların kontrolü, bireyin kendini ve başkalarını motive etmesinde önemli rol oynamaktadır. Elbette bu kontrol yetkinliği, moral vermek ve hedefe yöneltmek için olumlu bir biçimde kullanılabilse de, çevreyi manipüle etmek için olumsuz yönde de kullanılabilir. Dolayısıyla duygusal zeka kendi içinde nötr bir konsepttir; iyiye veya kötüye kullanmak bireyin inisiyatifindedir.

Goleman'a göre duygusal zeka harekete geçebilme, zorluklar karşısında devam edebilme, dürtüleri kontrol edip tatminini erteleyebilme, ruh durumunu düzenleyebilme ve empati kurabilme yeteneğidir.

Duygusal zeka duyguları tanıma, anlamlandırma, yönetme, empati kurma ve sosyal beceri yetkinliklerini içerir. Duygusal zekası yüksek bireyler duygularını tanır ve ifade eder, çevredekilerin duygularını da anlayıp bu veriler neticesinde uyumlu ve akıcı bir biçimde davranırlar. Kişi kendi duygularını daha iyi anlamaya ve empati kurmaya başladıkça, kendisinin ve çevresindekilerin motivasyonlarını arttırabilir.

Özetle

Özetlemek gerekirse duygusal zeka bireyin hem kendisinin hem de çevresindekilerin duygularını tanıması, yönetmesi ve yönlendirmesini içerir. Bu sebeple de duygusal zeka, günlük yaşamda en az bilişsel zeka kadar önemli olabilmektedir. Duygusal ve sosyal bir varlık olarak faaliyet gösteren insanın düşünce ve davranışlarını farkına vardığı iç ve dış duygulara göre adapte edebilmesi, özel, akademik ve iş hayatında kendisine önemli avantajlar sağlayacaktır; elbette bu farkındalık ve adaptasyonu iyi niyet çerçevesinde kullandığı sürece.

Kaynakça: 

Bradberry, T. (2014) Emotional Intelligence – EQ, Forbes 

Goleman, D. (1995) Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ, Bloomsbury 

Goleman, D., & Boyatsiz, R. E. (2017) Emotional Intelligence Has 12 Elements. Which Do You Need to Work On?, Harvard Business Review 

Gray, A. (2016) The 10 skills you need to thrive in the Fourth Industrial Revolution, World Economic Forum 

Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). Emotional Intelligence: Theory, Findings, and İmplications, Psychological Inquiry, 15(3), 197-215. 

Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.