10 Adımda Karar Verme: Neden Karar Verdim?

Bu yolculukta Capital tarafından Türkiye'nin en başarılı pazarlamacısı seçilmiş, aynı zamanda Women to Watch ödülünün sahibi Lale Saral Develioğlu'nun "Karar verdim" adlı kitabının ilk bölümünü birlikte inceleyelim.

Bardağı Taşıran Damla Neydi?

Yıllar önce yaşadığım bir olayın ertesi günü karar verme konusunda daha derin düşünmeye başladım. O sıralarda yöneticim konumunda bulunan kişiden bir konuda epeyce zamandır onay bekliyor; kendisine konudan her söz açışımda istediğim kararı aldırmak bir yana dursun, yeni sorular ve bambaşka önerilerle karşılaşıyordum. O gün yöneticime onay beklediğimiz konuya dair beşinci kez sunum yapmamıza rağmen bir toplantıdan daha elimiz boş çıkmıştık. Böylesine inandığım halde yöneticimi inandıramadığım ve ortak bir kararda buluşamadığımı için hem şaşkın hem de üzgündüm. Nasıl oluyordu da aynı bilgilere sahip insanlar, farklı seçimler yapabiliyordu? Görünen o ki hızlı ve doğru karar vermek sandığımdan daha karmaşık bir süreçti.

Biraz düşününce, eğitimime dair geçmişte yaptığım seçimler de öyle çok ölçüp biçerek yapılmış seçimler değildi. Meslek seçimimdeki kararsızlığı yıllar sonra bu kitabı yazarken çözdüm. "Mesleğinizi seçerken ne olmak istediğinizi değil, ne yapmak istediğinizi düşünün." Ben o günlerde ne olmak istediğime daha çok odaklanmıştım. Ancak tesadüf bu ki analitik karar destek sistemlerini öğrendiğim Endüstri Mühendisliği bölümünü bitirdikten sonra Amerika'da da mühendislik fakültesinin altında Karar Bilimleri adında yeni kurulmuş bir bölümde yüksek lisansımı tamamlamıştım. Yani aslında karar vermek benim eğitimini de aldığım bir kavramdı. Tüm bunlara rağmen, yöneticimi neden ikna edemiyordum? Amerika'da aldığım yapay zeka dersinin son gününde profesörümüzün karar vermeye ilişkin söylediklerini hatırladım: "Destek modellerini oluşturabilirsiniz ama en önemli ve henüz çözülemeyen faktör insan beynidir." Karar vermeyle ilgili bildiğim modellerden daha fazlası kavramak gerekliydi. İşte yıllar önce yaşadığım bu olay bana bu kitabı yazdıran, yolculuğu başlatan "bardağı taşıran ilk damla" oldu.

Karar Vermek Neden Zordur?

Karar vermek kelimesinin Latincesi decidere, anlamı ise kesip koparmak, öldürmek... Karar verdiğimiz süreçte, bir şeyleri seçerken başkalarını kesip atarız, geride bırakırız. Kesip atmaksa zor ve acılıdır. Tüm kararsızlıklarımızın özünde yatan temel sıkıntı da budur: Her seçiş, bir kaybediştir...

Karar Yolculuğunda Ne Yardımcı Olur?

Düşünme ve karar eylemlerinin çoğu otomatiktir. Her gün yataktan kalkar kalkmaz başlar kararlar... O gün hangi kıyafeti giyeceğimizden tutun da kahvaltıda ne yiyeceğimize kadar. Bu örneklerdeki gibi her gün hızlı ve rahatça verdiğimiz yüzlerce kararın yanı sıra etkileri daha uzun vadede ortaya çıkacak önemli kararlarla da karşı karşıya kalırız. Böyle durumlarda sağlıklı karar verebilmek için önce kararlarınızı etkileyen faktörleri fark etmeli, sonra doğru süreci izleyerek karar vermeye çalışmalısınız. Hakkını vererek karar vermelisiniz.

Unutmayın ki burada belirtilenler aslında sadece birer araç. Hiçbir kitap ya da kişi vermeniz gereken kararları size söyleyemez, ancak doğru karara ulaşmanız için size yardımcı olabilir. Yani karar yolculuğunuzda sadece yol arkadaşınızdır.

Karar Neden Balon Yolculuğuna Benzer?

Balon sepet, ateşleyici ve kubbeden oluşan çok basit bir yolculuk aracıdır. Ancak yolculukta her bir parçasının, kullanan pilotun ve dış etmenlerin çok önemli rolü vardır. Kararlarımız ve karar verme sürecimiz de balonunkine çok benzer. Kararlar söz konusu olduğunda, değerlerimiz bizi taşıyan balonun sepetine benzer; değerlerimiz ve en çok değer verdiklerimiz her zaman yanımızdadır ve karar yolculuğunda bizi dengede tutar. Duygularımız balonun ateşleyicisi gibidir; karar verirken en önemli harekete geçirici unsurdur. Algımız balonun kubbesine benzer; kubbenin sıcak havayı kavrayıp balonu yükseltmesi gibi kendi algımız da gördüklerimizi, duyduklarımızı, kısacası dünyayı kavramamızı, anlamlandırmamızı ve seçimler yapmamızı sağlar. Tecrübe, yaşadıklarımızdan aklımızda kalanlardır; sezgilerimizin güçlenmesine yardımcı olarak kararlarımızı destekler. İçinde bulunulan ortam aynen balonun uçuşunu etkileyen rüzgar ve diğer hava koşulları gibi sağlıklı karar verebilmemizi, karar aldırabilmemiz, verdiğimiz kararları uygulayabilmemizi etkiler. Karar vererek bir yolculuğa çıkarsınız ancak nereye varacağınıza tam olarak bilemezsiniz. Keyifli yolculuklar!