Ekin Kimya “İlaçta Kariyer Çok İyi Gelecek” S. Buket Hekiman Bayraktar ile Röportaj

'Ülkemizde de süregelen çeşitli girişimler ile İlaç Mühendisliği yüksek lisansının işlerlik kazanmasını diliyor, geleceğin sanayi eczacıları için çok kıymetli bir uzmanlık dalı olacağına inanıyorum.' İlaç Sektörü'nde Kariyer'e dair Buket Hanım ile yaptığımız röportaj dileriz sizlerin de ufkunu açar, keyifli okumalar...

1) Sizi tanımak isteriz: Nerede doğdunuz, ne okudunuz, şimdi ne yapıyorsunuz?

 Merhabalar, 1985 yılı İstanbul doğumluyum. Şişli Terakki Lisesi bünyesindeki ilkokul eğitimimi takiben, Notre Dame de Sion Fransız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi mezunuyum. Lise eğitimimin bir yılını AFS Öğrenci Değişim Programıyla ABD Pennsylvania Conestoga High School'da; üniversite öğreniminin bir kısmını ise Erasmus programıyla Fransa Lille 2 Üniversitesi Eczacılık Fakültesinde tamamladım. Üniversite mezuniyetimin ardından, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi bünyesinde 2008 yılında yeni bir alan olarak açılan Fitoterapi Yüksek Lisans programına kaydoldum ve 2010 yılında PharmaVision'da Kalite Operasyonları bölümünde çalışmaya başladım. Fitoterapi yüksek lisansımın tamamlanmasının ardından, PharmaVision'da farklı bölümlerde tam zamanlı olarak çalışmaya devam ederken mesleki eğitimime ek olarak, genel işletme konularında da kendimi geliştirmeye karar verdim ve 2012-2013 döneminde Boğaziçi Üniversitesinde Executive MBA programını tamamladım. Bu sırada çalışırken yürüttüğüm çeşitli pozisyonlardan sonra, 2015 yılından beri PharmaVision bünyesinde Genel Koordinatör olarak görev yapmaktayım. İlaç sektöründe uzman bir fason üretim firması olan PharmaVision'da 40'tan fazla uluslararası ve yerli firma için üretim yapılmakta; tesislerimizde üretilen ilaçlar Avrupa Birliği ülkeleri de dahil olmak üzere, sayıları otuzu aşan ülkeye ihraç edilmektedir.

 2) Mesleğinizi nasıl seçtiniz? Ailenizin ya da model aldığınız kişilerin etkisi oldu mu? Nasıl?

 Kimya ve biyoloji tüm eğitim hayatım boyunca en çok ilgimi çeken dallar arasındaydı, ancak lise mezuniyetine yaklaştığım dönemde bu konulara en yakın meslek dalı olarak hep karşıma çıkan başta Kimya Mühendisliği olmak üzere çeşitli Mühendislik dalları oluyordu. Bu aşamada meslek seçimimde beni iyi ki yönlendirmiş diyebileceğim kişi babam Dr. Ünsal Hekiman'dır.

Kendisi kimya yüksek mühendisi olmasına rağmen, ilaç fabrikalarında eczacıların ne kadar önemli olduğunu hep vurgulardı. Bu kapsamda yaptığımız sohbetler sayesinde, ben de eczacılık eğitiminin sadece eczane çalışmasına yönelik olmadığını, aslında "endüstri eczacılığı" denen bambaşka bir dünya olduğunu keşfettim. Akabinde ilk tercihim olarak girdiğim İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesinde eczacılık mesleğini tanıdıkça daha da çok sevdim ve gerek fabrika gerek eczane stajlarıyla mesleğin farklı uygulama alanlarını mümkün olduğunca tanımaya gayret ettim.

 3) Karar anlarınız nelerdi? İlaç sektöründe çalışmaya nasıl karar verdiniz?

Eczacılık mesleğinin hem eczaneye, hem ilaç firmalarına, hem de hastane eczacılığına açılan farklı farklı kapıları olduğunu görmek çok büyük bir zenginlik. Kişisel tercihlerim doğrultusunda hastane eczacılığının bana çok uygun olmadığını biliyordum ama hem eczane hem firma ayağını öğrenciliğim boyunca her yaz yaptığım stajlarla mümkün olduğunca tanımaya çalıştım. Eczane mi yoksa firma mı diye bakınca, endüstri eczacılığı beni çok daha heyecanlandırıyordu ancak üniversiteden mezun olduğum dönemde aklımı karıştıran bir başka opsiyon da akademisyenlikti.

Fakülteden birincilik derecesiyle mezun olmuştum ve istediğim bölümde yüksek lisans eğitimine devam etmeye hak kazanmıştım. "Okulda mı kalsam, yoksa bir an önce çalışmaya mı başlasam?" soruları kafamı oldukça kurcalarken, sağlıklı bir tercih yapabilmek isteğiyle önce yüksek lisans programına başladım, ders kısmını tamamlayıp tez aşamasına geçtiğim dönemde ise PharmaVision'da işe de girerek ikisini bir arada yürütmeyi denedim. Fakültedeki eğitim sürecini ne kadar sevsem de, bir yandan çalışarak tanıdığım "endüstri eczacılığı" bakış açışı ve sanayi dinamizmi beni daha çok cezbetti ve akademik kariyerdense, sektörde ilerlemeyi tercih ettim.

 4) Bu mesleği seçmeyi düşünenlere ne tavsiye edersiniz?

Eczacılık gerçekten çok özel bir meslek. Toplumumuzda eczacı dendiği an, akla ilk olarak eczane görseli gelse de, gerek hastanelerde, gerekse de ilaç firmalarında eczacılara büyük ihtiyaç söz konusu. Günümüzde eczacılar ilaç sektöründe yeterince yer almadığından, yönetici pozisyonlarında farklı dallardan mühendislerin yer aldığını görüyoruz. Halbuki eczacılar ilaç sanayinde yer aldıklarında mesleki bakış açılarıyla büyük farklar yaratabiliyorlar. Ancak tabii ki sadece mesleki eğitim yeterli değil; kendilerini başta yabancı dil olmak üzere, birçok farklı alanda geliştirmelerini mutlaka tavsiye ederim. Günümüzün çalışma dünyasında ileri seviyede bir İngilizce olmazsa olmaz durumda, ancak bunun yanına eklenen her yabancı dil de farklı zenginlikler kazanılmasına yol açacaktır.

Eczacılık eğitimi alan arkadaşlarımızın staj dönemlerini gerçekten verimli geçirmelerini ve her yaz dönemini mesleğin farklı bir uygulama alanını (eczane, hastane, firma gibi) görecek şekilde planlamalarını tavsiye ederim. İlaç firmalarındaki stajlarında ya da çalışmalarında ise kalite bölümlerinden, üretime, farmakovijilanstan, ruhsatlandırmaya kadar geniş yelpazede tecrübe edinmelerinin büyük önem taşıdığına inanıyorum.

5) Gelecekte bu sektörde hangi yetkinliklerin öne çıkacağını düşünüyorsunuz?

 Temel bir meslek olarak eczacılığın gelecekte de önemini sürdüreceğinden hiç kuşkum yok ancak tabii ki zaman içinde sanayinin ihtiyacına göre eğitim içeriğinin de şekillenmesi gerekecektir.

Zaten ileri teknolojinin kullanılmakta olduğu, bilgisayar kontrollü kapalı sistemlerle üretimlerin yapıldığı ilaç sektöründe, 4. sanayi devrimi dediğimiz "Endüstri 4.0" anlayışıyla birlikte, dijitalleşme her alana sirayet etmektedir.

Bu kapsamda baktığımızda, temel eczacılık eğitiminin yanı sıra, örneğin makine-elektronik karışımı olan mekatronik eğitimi de geleceğin ilaç sanayi çalışanları için kritik önem taşımaktadır. Aslında mühendisten eczacı, eczacıdan mühendis yapma sıkıntıları mesela Almanya'da 1970'li yılların sonlarında dahi fark edilmiş ve "İlaç Mühendisliği" (Pharmaceutical Engineering) eğitimi başlamış, oradan da İngiltere ve ABD'e yayılmış. Global olarak bakıldığında çeşitli üniversitelerde lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi olarak yer alan İlaç Mühendisliği eğitiminde eczacılık ana dalları ağırlıklı olmak üzere kimya, makine, elektronik eğitimleri yanında finansman, muhasebe, iş idaresi, insan kaynakları, pazarlama, satış konularında da eğitim alınıyor.

Ülkemizde de süregelen çeşitli girişimler ile İlaç Mühendisliği yüksek lisansının işlerlik kazanmasını diliyor, geleceğin sanayi eczacıları için çok kıymetli bir uzmanlık dalı olacağına inanıyorum.

6) Sektörünüzle ilgili takip ettiğiniz, güncel bilgi aldığınız yayınlar, web siteleri, kişi/dernek/kurum hesapları ve konferanslar hangileri? 

Sektörümüzle ilgili olarak benim için en değerli topluluk ISPE (International Society for Pharmaceutical Engineering). 1980 yılında ABD'de kurulmuş olan bu yapılanma, bugün ilaç endüstrisinin ve çalışanlarının gelişimini hedef alan, kâr amacı gütmeyen, global anlamda ilaç sanayisini temsil eden en büyük profesyonel topluluk diyebiliriz.

Örneğin ISPE, ABD'de FDA (Food & Drug Administration) karşısında sektörü temsil eden en önemli muhatap konumunda ve FDA, yeni mevzuat çalışmalarında, Ortak Komisyonlarda mevzuatın sanayide uygulanabilirliği açısından ISPE ile birlikte çalışıyor. ISPE ülke şubeleri ile dünya genelinde de oldukça güçlü; tüm şubeleri ile birlikte ISPE'nin bugün 90'dan fazla ülkede 18.000'in üzerinde üyesi mevcut.

Yakın zamana kadar her sene ABD'de bir başka eyalette düzenlenen ISPE Yıllık Toplantıları (Annual Meeting) benim her zaman katılmaktan mutluluk duyduğum, sektördeki yenilikler hakkında en güncel bilgileri aldığım konferanslar olmuştur.

ISPE ile temasım eczacılık eğitimim sırasında üyesi olduğum ISPE Öğrenci Birliği ile başladı. 2008-2009 döneminde İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesinde ISPE Öğrenci Birliği Başkanlığını yapmıştım. PharmaVision'da çalışmaya başladıktan sonra da, 2011-2018 yılları arasında gönüllü olarak ISPE Türkiye Şubesi Genel Sekreterliği görevini yürüttüm. Ayrıca ISPE'nin bölgesel yapılanması kapsamında, 2012-2013 döneminde ISPE Avrupa Konseyi Başkan Yardımcılığı, 2013-2014 döneminde ISPE Avrupa Konseyi Başkanlığı yapmıştım.

Güncel olarak PharmaVision'daki profesyonel çalışmama ek olarak, 2018 yılından beri gönüllü olarak ISPE Türkiye Şubesinin Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev alıyorum. Ülkemizde 2005 yılında "ISPE Sağlık Bilimleri Derneği" adıyla çalışmaya başlayan Şubemiz, ISPE'nin global anlamda hedeflediği gibi, ilaç sektörü çalışanlarını, tedarikçilerini, konuyla ilgili akademisyenleri ve resmi otorite mensuplarını aynı çatı altında buluşturuyor. Bu üye profilinden hareketle, Derneğin kuruluş amaçları, mesleki dayanışmayı ve ortak bilinci artırarak sektörde sürdürülebilir ilerlemeyi sağlamak, teknik ve mevzuat alanlarında etkin iletişim ortamı oluşturmak, farmasötik eğitimi ilaç sanayiinin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak geliştirmek, ülkemizin küresel rekabet alanında pozisyonunu desteklemek ve daha da ileri götürmek üzere yerel otoritelerle işbirliği içinde çalışmaktır.

ISPE Türkiye olarak, düzenlediğimiz seminerler ve çalıştaylar ile ilaç sektörü profesyonellerinin uluslararası mevzuat ve teknoloji alanlarında konunun en uzman kişilerinden eğitim almalarını sağlıyoruz. Mesleki sosyalleşmeye de imkân sağlayacak şekilde 2020'e kadar fiziksel toplanma usulüyle yaptığımız tüm bu eğitimleri, COVID-19 salgınıyla birlikte büyük ölçüde çevrimiçi oturumlara taşıdık. Aslında bu şekilde, seyahat zorlukları olmadan, ülkemizin dört bir yanından tüm meslektaşlarımızın ve sektör hakkında bilgi edinmek isteyen öğrencilerin ulaşabilecekleri birçok kaynak oluştu. Sektör çalışanlarının gelişimine büyük önem veren ISPE Global de, bu kapsamda herkese açık olacak şekilde sayısız çevrimiçi eğitim gerçekleştirdi. Tüm bunları takip etmek için, ilgi duyanları bu web sayfalarını incelemeye davet etmek isterim: www.ispe.org ve www.ispe.org.tr.