Glutenin İnsan Sağlığına Etkileri

Günümüzde sağlıklı olmak adına yapılan diyetlerin başında ''Glutensiz Diyet'' var. Özellikle Çölyak hastalarının tüketmemesi gereken gluten nedir ve sağlığa etkileri nelerdir göz atalım! 

Gluten Hassasiyeti Nedir?

Gluten, bir çok tahılın içinde bulunan bir proteindir. İki çeşit protein türünden oluşur: Gliadin ve glutenin. Gliadin kısmı bazı insanlarda negatif reaksiyonlara neden olur. 3 çeşit gluten hassasiyeti vardır:

1- Çölyak Hastalığı: 

Çölyak hastalarının bağışıklık sistemi gluteni zararlı bir patojen gibi algılar ve ona karşı atağa geçer. Çölyak hastaları glutene karşı kronikleşen hassasiyete sahiptirler. Gluten, çölyak hastalarında besinlerin emilimin sağlayan ince bağırsaktaki villus çıkıntılarında tahribata yol açarak sindirim sistemini bozar. Çölyak hastalarında özel diyet ve beslenme biçimini değiştirerek bu hastalığa karşı önlem alınabilir fakat hastanın ömür boyu süren bir diyet yapması gerekmektedir. Çünkü hasta diyeti bıraktığı anda sindirim sisteminin durmasının yanında hayati tehlike de söz konusu olabilmektedir. Hastalar ayrıca gluten içeren gıda kullanımını bırakmakla birlikte mümkün olduğu kadar hazır gıda tüketmemelidirler. Kilogramında 20 mg'dan daha fazla gluten içermeyen gıdalar glutensiz gıda olarak kabul edilmektedir. Hastalar buna uygun olarak gıda tüketmelidirler. Çölyak hastalığı ciddi bir genetik hastalıktır. Günümüzde ise tam anlamıyla tedavi edilemese de diyetle kişinin yaşam kalitesini artırmak mümkündür. 

2- Çölyak Olmayan Gluten Hassasiyeti (NCGS): 

Bu hassasiyet bağırsağın tahriş olmasından tutun da şizofreniye kadar bir çok nedenden dolayı meydana gelebiliyor. Bu semptomlara sahip insanlar kendilerinin çölyak hastası olduğunu düşünüp kan testi yaptırabilirler. Kan tahlilinde çölyak hastalığına dair bulgu çıkmaz. NCGS dediğimiz şey tam olarak böyle bir durumdur: Çölyak hastalığı belirtileri gösterir fakat tanı olarak çölyak denemez. Bu durumda ise çölyak kadar ağır bir diyet programı olmasa da buğday tüketimini en aza indirecek şekilde doktorun önereceği bir diyetle tedavisi mümkün olduğu söylenmektedir.

Sonuncusu ise yukarıdakilerin ikisini de içermeyen fakat buğday alerjisidir. Bu alerjiye sahip insanlar genellikle buğday yediğinde sağlıkları olumsuz yönde etkilenip astım belirtileri, baş ağrısı, mevsimsel alerji gibi semptomlar gösterebilirler. Bunun nedeni de gluten olabilir. Araştırmaların çıkış noktası çölyak veya NCGS olmadığı halde buğdaya alerji gösteren insanlardır. Bu insanlar buğday alerjisine sahip olduklarını uzun yıllar anlayamayabilirler. Çünkü alerjinin ortaya çıkışı çocukluğun ilk döneminde olabileceği gibi gençlik ve sonraki dönemlerde de olabilir.

3- Geçirgen Bağırsak Sendromu:

Harvard'taki bilim insanlarının yaptığı araştırmalar gösteriyor ki, gluten insan sağlığını olumsuz etkiliyor. Buğday hassasiyeti, geçirgen bağırsak sendromuna neden oluyor. Geçirgen bağırsak sendromu, bağırsağın bir kısmına zarar vererek tıpkı çölyak hastalığında olduğu gibi bağırsağın emilim özelliğinin kaybolmasına neden oluyor. Çölyak hastalığından farkıysa sendromun bağırsağın sadece belli bir kısmında meydana gelmesi. Bağışıklık hücrelerin yaklaşık %70'i sindirim sisteminde bulunduğu için dolaylı olarak bağışıklık sisteme de zarar vermiş oluyor. Devam eden süreçte ise enfeksiyona neden oluyor. Fakat dikkat edilmesi gereken en önemli unsur bu hastalığın alerji veya hassasiyetten dolayı değil de glutenin yapısından ve sindirim zorluğundan dolayı meydana gelmesidir.

Günümüzdeki araştırma sonuçlarına göre gluten, bağırsak sağlığını etkilediğinden dolayı zararlı olarak kabul ediliyor. Dolaylı olarak da insan vücudunun tüm sistemleri etkileniyor. Gluten hassasiyetine sahip olmayan insanda dahi, gluten bağırsak işlevini zayıflattığı için az tüketilmesi önerilmektedir. Bağırsak sağlığı ile bağışıklık sistemini etkileri bilinse de nörolojik olarak insan sağlığını etkileyip etkilemediği ise hala gizemini korumaktadır.

Bu yazı Bin Yaprak misafir yazarlarından Tuğçe Turan tarafından yazılmıştır.

Referans:

https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/ditch-the-gluten-improve-your-health

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2661192/

Should We All Go Gluten-Free? Medscape. Feb 04, 2016.

https://www.beyondceliac.org/celiac-disease/non-celiac-gluten-sensitivity/research/