Kripto Paralar ve Blok Zinciri Neden Dünyayı Değiştirebilir?

Bilgisayar ve matematik çılgınlarının yeni oyuncağı blockchain gözünü korkutmasın. Sana çok basitçe blockchain sisteminin neye benzediğinden bahsedeceğim!

Bitcoin'in fiyatı yine artmaya başladı...
by Author

Tamam da bu beni neden ilgilendiriyor? Öncelikle Bitcoin nereden çıktı, ne ara uluslararası düzeyde bir değer ölçütü haline geldi, dünyadaki özgürlük kavramına nasıl bir katkıda bulunabilir ve yazının başlığıyla bu soruların ne alakası var değil mi?

It's the "blockchain", that's the "blockchain"

Aralarında Bitcoin, Ethereum ve Ripple'ın da bulunduğu kripto para birimleri / ödeme sistemleri blockchain sisteminin en çok kulağımıza çalınan uygulamaları (fakat tek uygulama alanı değil); öte yandan İşletme diplomamın bana verdiği yetkiye dayanarak paradan biraz anlıyorsam, sizlere blockchain mantığını bir kripto para birimi aracılığıyla, belki de en popüleri olan Bitcoin yoluyla anlatabilirim diye düşündüm.

Unutmadan, Türkçe karşılığı blok zinciri ya da kayıt zinciri olan İngilizce blockchain sözcüğünü, konuyla ilgili terimlerin büyük bir kısmını ve kaynakları İngilizce olarak bırakacağım için lütfen kusuruma bakmayın. Blockchain ve kripto paralar özelinde, yabancı kaynaklardan okuma yapmanı da şiddetle tavsiye ediyorum!

Gıybetsiz arkadaş grubu = kriptolu kara defter

Bilgisayar ve matematik çılgınlarının yeni oyuncağı blockchain gözünü korkutmasın. Sana çok basitçe bu sistemin neye benzediğinden bahsedeyim.

Farz et ki on kişilik bir arkadaş grubun var ve sohbet ediyorsun. Sözü alan her kişi, lafı bir diğer kişiye yöneltiyor. Cümlelerin her biri, kimin tarafından ve kime söylendiği ise, herkesin istediği zaman herhangi bir kısıtlama olmadan açıp bakabileceği kara kaplı bir defterde kayıt altına alınıyor. Nitekim bu kayıtların kara kaplı deftere girebilme süreci şu şekilde işliyor: Söz konusu diyaloglar, kendinden önce gelen diyaloglara bağlanarak oldukça karmaşık bir algoritmayla şifreleniyor, gruptaki kişiler yoğun bir matematiksel süreç sonrasında şifreyi çözmeye çalışıyor; daha sonra şifreyi çözen ilk kişi konuşmanın içeriğini ve kimler arasında geçtiğini açığa çıkarıyor ve ancak bu şekilde kara kaplı deftere ekleme yapılabiliyor. Kara kaplı deftere kayıt girilmesini sağlayan kişiye de, bilmem, dolma sarma veriliyor diyelim, altın günü olsun. Konuşmaları ardı ardına bağlayarak bir zincir kurma fikri, şifreleme (kriptolama) yöntemi ile desteklendiğinde kayıtların oluştuğu andan itibaren onaylanana kadar değiştirilmesini engellemiş oluyor. Kötü niyetli olmak istemem ama, arkadaş grubunda ne arkadan konuşma kalır ne de gıybet, sonuçta tüm konuşmalar herkesin uzlaşmasıyla kayıt altına alındı ve istenildiği zaman görüntülenebilir!

Gel gör ki arkadaş sohbetlerin kadar samimi olmayan ve kesin bir doğrulukla kayıt altına alınması gereken birçok bilgi mevcut şu üzerinde yaşadığımız mübarek gezegende. Şüphesiz, günbegün internet üzerinden gerçekleştirme sıklığını artırdığımız para transferleri de gizlilik içerisinde kaydedilmesi gereken bilgiler arasında (ailenden ya da yakın çevrenden birinin internet bankacılığı ile ilgili tatsız bir anıya sahip olduğuna bahse girerim).

Bankalara güvenip kafamızın rahat ettiği dönemler geride mi kaldı, çözüm Blockchain olabilir mi?

İşin felsefesine oldukça uygun olmakla birlikte, kimliği hakkında belli söylentiler^{1 2} olan fakat kesinleştirilemeyen Satoshi Nakamoto isminin ardındaki kişi veya kişilerin 2008'de internette bir makale³ yayınlayarak tanıttığı Bitcoin, internet üzerindeki finansal işlemlerin güvenli bir şekilde kaydedilmesi kadar, aracı kurumların finansal işlemlere müdahil olmasını engellemek ve işlem ücretlerinin finansal pazarda yarattığı sorunları azaltmaya bir çözüm olarak sunuldu.

Biraz önce blockchain teknolojisini açıklamak için kullandığım dedikodu içerikli senaryoyu, para transfer sürecine uyarlayalım. A kişisi B kişisinin hesabına (cüzdanına) belli bir miktar Bitcoin gönderiyor olsun. Söz konusu işlem şifrelenerek kaydedildikten sonra, "miner" diye tabir ettiğimiz Bitcoin madencileri birazdan açıklayacağım uzun uğraşlar sonunda, işlemin A kişisinden B kişisine belirtilen miktarda bir para aktarımı olduğunu onaylayarak; birkaç (mili)saniye önce kaydı oluşturulan, C kişisinin D kişisine yaptığı aktarım işleminin hemen ardından "kara kaplı" hesap defterine (ledger) işlem kaydının geçilmesini sağlıyor. "Ledger" ya da Türkçe karşılığıyla hesap defteri, anlık olarak güncelleniyor ve onaylanan işlem kayıtlarının herkes tarafından görüntülenmesine olanak veriyor. Para aktarımı güvenli bir şekilde kaydedildi, ortalıkta ne bir banka var ne de transfer ücreti.

Blockchain parası gökten mi geliyor?

Buraya kadar her şey yolunda, ama bu para nereden geliyor? Pek sayılmaz. "Miner" kardeşlerimiz, şifrelerini diğer "miner"lardan önce çözerek zincire ekleyebildikleri işlemler için sarma ve dolmadan çok daha fazlası (hayat felsefenize bağlı biraz ama), Bitcoin ile ödüllendiriliyor. Sanmayın ki masa başında kağıt kalem ile matematik parçalıyorlar; şifreleme algoritması⁴ o kadar karmaşık ki, doğru şifreyi bulmak için deneme-yanılmadan daha etkili bir yöntem yok (Yine de kağıt kalemden vazgeçmeyenler için bu videoyu öneriyorum). Bitcoin miner'ları saniyede binlerce şifreyi deneyebilen bilgisayarlar kullanıyor, elbette bunun da ekipman bedeli ve elektrik bedelini ödüyor. Konuyla alakalı olarak, Moğolistan'da sadece bu iş için oluşturulmuş bir merkezdeki çalışma koşullarıyla ilgili yapılan bir haber⁵ dikkatimi çekmişti.

Bitcoin'in bankaların uyguladığı işlem ücretlerinin önüne geçmek kadar, merkez bankalarını işlevsiz kılmaya dair de bir misyonu var. Daha hızlı işlem gerçekleştirmek isteyenler için Bitcoin Cash'in piyasaya sürülmesi ve Bitcoin'in ikiye bölünmesi⁶ her ne kadar arzı artırıyor gibi görünse de, klasik Bitcoin'in arzının kısıtlı tutulması enflasyon olgusunu, dolayısıyla da merkez bankalarını ortadan kaldırmaya yönelik bir yaklaşım. Nihai olarak piyasada 21 milyon Bitcoin'in dolaşmasına izin var, ve şu ana kadar yaklaşık 17 milyonu "miner"lar tarafından elde edilmiş durumda. Zincirdeki işlem sayısı arttıkça, işlemlerin kayda geçmesi için gereken şifre deneme süreçleri o kadar uzuyor. Yine de çok da uzak olmayan bir gelecekte 21 milyon Bitcoin'in piyasada işlem görüyor olduğunu varsayabiliriz, hele hele kuantum bilgisayarlar konusunda önemli bir gelişme olursa (tabii tüm sistem için tamamen bir tehdit de teşkil edebilirler ).⁷

Bitcoin'in finans dünyasındaki yeri

Haberlerde bir yükselip bir alçalmasına anlam yükleyemediğimiz Bitcoin, tüm özellikleriyle özgün bir yatırım enstrümanı ve klasik finans ilkelerinin hiçbiri (arz-talep ilişkisi dışında) Bitcoin için geçerli değil. Keza Wall Street'te de, Bitcoin'in bugünkü fiyatının gerçek arz-talep dengesini yansıttığını savunanlar olduğu kadar balon olduğunu düşünenler de mevcut.⁸ Bitcoin'in piyasa değeri ve işlem sıklığı vb. istatistiklere ihtiyacınız varsa bu sayfayı incelemek isteyebilirsiniz. Ayrıca Türkçe bir kaynak olarak ekonomist Mahfi Eğilmez'in kripto paraların ve Bitcoin'in ekonomiye yansımalarını özetlediği yazısını okumanızı tavsiye ederim.⁹ Bu yazının başlığını koyduktan sonra keşfettiğim, Bitcoin'in ticarette ve iş dünyasında yaratacağı potansiyel değişiklikleri tartışan bir TED konuşmasını da sizlerle paylaşmadan geçmeyeyim (Türkçe altyazı mevcut).

Ta derininde kullanıcılarının birbirine karşı güveninin yer aldığı, matematiğin gücünü kullanarak aracılar, komisyonlar ve sınırları ortadan kaldıran bir takas ortamı sunmayı hedefleyen Bitcoin ile ilgili gelişmeler bizi heyecanlandırmaya devam edecek gibi gözüküyor. Finansla uğraşanlar, ben de dahil olmak üzere, Bitcoin'deki hareketleri anlamlandırmak için oldukça hevesli.

Umuyorum ben de, her geçen gün daha da çok hayatımıza gireceği öngörülen Bitcoin hakkında daha çok şey takip etmek için seni yeterince şevk edebilmişimdir.

İleride sana Bitcoin kullanarak bir kahve ısmarlayabilmem dileğiyle, görüşmek üzere!

Bu yazı Bin Yaprak misafir yazarlarından Yasemen Aktaş tarafından yazılmıştır.