Niels Henrick Abel ve Abel Ödülü

Nobel Ödüllerinden sonra merakla takip ettiğimiz bir diğer ödül, Abel Ödülü. Peki Abel Ödülü'nü bu kadar özel kılan, bizi meraklandıran tarafı nedir biraz göz atalım!

Niels Henrick Abel, 1802 doğumlu Norveçli bir matematikçidir. Matematiğe olan ilgisi dönemin çağdaş öğretmeni Bernd Michael Holmboe tarafından fark edilmiştir. Zamanının çoğunu kütüphanede, Newton, Lagrange, Gauss ve Euler gibi matematikçilerin çalışmalarını inceleyerek geçiren Abel, 1823 yılına kadar eğitime kendi başına devam etmiştir. 1823 yılında İskandinav ülkelerinde önde gelen matematikçi Ferdinand Degen ile tanışmış ve 1824 yılında beşinci denklemler üzerine çalışmasını tamamlamıştır. Ancak tüm çalışmalarına rağmen Avrupa'daki matematik çevrelerine kendini kabul ettirememiş ve 6 Nisan 1829 yılında henüz 27 yaşındayken vereme yakalanıp hayatını kaybetmiştir.

Abel'in ölümünden 173 yıl sonra, 2001 yılında, matematik dalında Nobel Ödülü olmaması sebebi ile matematik ödülünün Abel Ödülü olarak verilmesi fikri ortaya atıldı. Sonrasında Abel Ödülü her yıl beş matematikçiden oluşan uluslararası bir komite tarafından belirlenmeye ve Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi tarafından duyurulmaya başladı. Kazanan matematikçi altı milyon kron yani yaklaşık bir milyon ABD doları para ödülü kazanıyordu.

Abel Ödülü'nü bu yıl bizim için çok daha güzel ve özel kılan bir sebebimiz var. Abel Ödülü verilmeye başladığı tarihten bu yana ilk defa 2019 yılında kadın bir matematikçiye verildi: Karen Keskulla Uhlenbeck

Dr. Uhlenbeck ilk çalışmasında yüksek boyutlu kavisli alanlarda sabun filmlerinin şeklini çözdü. Bu, matematikçilerin optimizasyon problemlerine bir çözüm örneği oldu. Daha sonra fizikçiler tarafından kuantum alan teorisinde subatomik parçacıkların etkileşimlerini tamamlamak için kullanılan gösterge teorilerini çalıştı. Tüm çalışmalarına rağmen fikirlerinin yayılması zaman aldı.

Abel Komitesi, Uhlenbeck'i geometrik kısmi diferansiyel denklemler, gösterge teorisi ve entegre sistemlerdeki öncü başarılarından ve çalışmalarının analiz, geometri ve matematiksel fizik üzerindeki temel çalışmalarıyla tanıdı. Uhlenbeck Austin Texas Üniversitesi'nde profesör ve aynı zamanda Princeton Üniversitesi'nde akademisyen olarak çalışmaya devam etti. Düz karmaşık bağlantılar ve karmaşık bağlantılar üzerindeki geometrik yapıların modülü uzaylar araştırma konuları arasında yer alır. 

Doğal Bilimler ve Austin Texas Üniversitesi fizik profesörü ve aynı zamanda dekanı olan Paul Goldbart'ın Karen Keskulla Uhlenbeck için söylediği sözler gurur vericidir: "Uhlenbeck'in araştırması, matematiğin ve fiziğin kesişimindeki devrimsel ilerlemelere yol açmıştır. Araştırmalarında, dize teorisinden gerçekliğin doğasını açıklamaya yardımcı olabilecek, uzay-zaman geometrisine kadar çeşitli konularda uygulamaları bulunmaktadır."

Kraliyet Topluluğu üyesi ve Surrey Üniversitesi'nde teorik fizikçi olan Jim Al-Khalili ise Uhlenbeck için şunları söylemiştir: "Uhlenbeck'in başarılarının tanınması çok daha büyük olmalıydı. Çünkü çalışmaları son 40 yılda matematikteki en önemli gelişmelerin birçoğuna olanak sağladı."

Uhlenbeck 1990'da Kyoto'da Uluslararası Matematik Kongresi'nde bir kadın matematikçiyi daha tanıştırdı: Emmy Noether. Uhlenbeck aynı zamanda Park City Matematik Enstitüsü'nü kurmuş ve Chuu-Lian Terng, IAS Kadın ve Matematik (WAM) programına ortak olarak daha fazla kadının işe alınmasını sağlamıştır.

Bu yazı Bin Yaprak misafir yazarlarından Ayşin Dinler tarafından yazılmıştır. Teşekkürler Ayşin.