Genlerimiz Spor Performansımızı Etkiliyor

Genlerimizin spor performansını etkilediğini biliyor muydunuz? Koşun yazıya! Keyifli okumalar!

İnsan Genom Projesi'nin temel amacı, insan DNA'sında bulunan ortalama 3 milyar baz çiftinin dizilimini ve bunların %2 - 5'ini oluşturan genlerin yerini bulmaktı. Bu aslında zor bir iş; çünkü insan genomunda kesin sayısı şimdilik bilinmiyor olsa da 40.000 ile 80.000 arasında gen olduğu varsayılmaktadır. İnsanların DNA yapılarının %99,9'u ortaktır. İnsan Genom Projesi de bu ortak genleri bulmayı hedefliyor. Yaklaşık 15-20 yıldır bu projeyle uğraşılmasına rağmen henüz genom projesi tam olarak çözülebilmiş değildir. Ortaya çıkacak veri bankası, bir insanı diğerlerinden ayıran genleri de gösteren eşsiz bir kaynak olacak.

Spordaki başarı, sporcuların hem genetik özelliklerinin hem de beslenme ve antrenman gibi çevresel özelliklerinin bir araya getirilmesi ile elde edilen bir kazanımdır. İnsan genom projesi, bilim insanlarına bireylerin anatomik yapılarından fizyolojik yapılarına kadar birçok farklı özelliklerin oluşumunu sağlayan genlerin yapı ve fonksiyonları hakkında önemli bilgiler sağlamıştır ve sağlamaya devam etmektedir. Spor genetiği çalışmaları ise, İnsan Genom Projesi'nden elde edilen genetik verilerin atletik performansın oluşmasında, geliştirilmesinde ve sporcu sağlığının korunmasına olan etkilerini araştırmayı amaçlamıştır.

Sporcu İçin Genlerin Önemi

Spor genetiği, bireylerin atletik performansına, sakatlanma risklerine ve beslenmelerine etki eden genetik varyantlar üzerine odaklanır. Böylece vücudun gereksiz zorlanmasına karşın önlem alınmış oluyor. Genetik testler, ani sporcu ölümlerinde bile hekimlere ve sporculara değerli bilgiler vermektedir.

Yalnızca fiziksel yatkınlık değil, aynı zamanda beslenme programları da sporcularda genetik yapılarına uygun düzenlenebilmekte. Bireylerin bazı besin türlerinden ne ölçüde faydalanabildikleri genlerimizde saklı. Yapılan analizler ile bunları anlayabiliyoruz ve sporculara elde edilen sonuçlara göre bir program çizebiliyoruz.

Bu genlere örnek olarak, üstünde çalışılan en önemli genlerden biri olan ACTN-3 yani (Alfa-aktinin-3) genini verebiliriz. Kişilerde Bu genin "R" formu (alleli) varsa, o kişilerin sprinter özellikli, "X" allelinin bulunması ise kişinin dayanıklı özelliğe sahip oldukları belirtilmiştir.

Bir diğer önemli olan ACE (anjiyotensin dönüştüren enzim) genidir. Zhang ve ark.' nın (2003) yapmış oldukları çalışma da "I" alleli ile yavaş kasılan kas fibrilleri (tip 1); "D" alleli ile de hızlı kasılan kas fibrilleri (tip 2) arasında ilişki olduğunu saptamışlardır.

Etkinlikleri araştırılan diğer önemli genler; ACE, HIF1-a, COL1A1, COL5A1, IGF1, PPAR, COMT ve niceleri.

Spor alanında elde edilen başarılarda çevresel faktörler kadar genetik faktörlerin de büyük ölçüde etkili olduğu bilimsel çalışmalarla ispatlanmaya devam etmektedir.